Granice domniemania zgodności z prawdą

Zgodnie z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Ze względu na powyższą zasadę dotyczącą ciężaru dowodu, według art. 232 k.p.c., strona w postępowaniu sądowym jest zobowiązana wskazywać fakty oraz dowody na potwierdzenie jej twierdzeń. Niewątpliwie, w świetle zasady wyrażonej w art. 6 k.c., na stronie powodowej spoczywał ciężar dowodu istotnych dla uwzględnienia powództwa opartego na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. okoliczności, w tym istnienia i wysokości dochodzonej wierzytelności oraz jej nabycia przez powoda w drodze przelewu od poprzedniego wierzyciela. Reguła wynikająca z art. 6 k.c. może ulec jednak zmianie na podstawie przepisów odrębnych zmieniających ciężar dowodu. Do takich przepisów należy zaliczyć przepisy dotyczące dokumentów urzędowych. Zgodnie bowiem z art. 244 § 1 k.p.c., dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Przepis ten wprowadza domniemanie autentyczności i domniemanie prawdziwości treści dokumentu urzędowego. W konsekwencji, jak stanowi art. 252 k.p.c., strona, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić.
W sprawie - odnośnie do okoliczności nabycia przez powoda od poprzedniego wierzyciela (P. K. Banku S.A.) na podstawie umowy przelewu dochodzonej wierzytelności - powód dla wykazania tego faktu powołał się na dowód w postaci wyciągu z ksiąg prowadzonych przez powoda, będącego funduszem sekurytyzacyjnym. Zgodnie z art. 194 u.f.i., księgi rachunkowe funduszu sekurtyzacyjnego, wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych funduszu i opatrzone pieczęcią towarzystwa zarządzającego funduszem sekurytyzacyjnym oraz wszelkie wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowania odbioru należności mają moc prawną dokumentów urzędowych. Wyciągi wystawione na podstawie art. 194 ust. 1 u.f.i., według podziału dokumentów zawartego w przepisach k.p.c. na prywatne i urzędowe, mają status dokumentów prywatnych. Jednakże na mocy przepisu szczególnego zawartego w art. 194 u.f.i. mają do nich zastosowanie przepisy dotyczące dokumentów urzędowych, tj. art. 252 w zw. z art. 244 § 1 k.p.c., zmieniające ciężar dowodu według zasad z art. 6 k.c. W konsekwencji, wbrew zasadzie wynikającej z art. 6 k.c., ten, kto zaprzecza prawdziwości danych zawartych w wyciągu funduszu sekurytyzacyjnego, powinien wykazać, że nie są one zgodne z prawdą. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zwrócono jednak uwagę, że wynikające z art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z art. 194 u.f.i. domniemanie zgodności z prawdą danych ujawnionych w wyciągu funduszu sekurytyzacyjnego należy ściśle wiązać tylko z tymi okolicznościami, które według przepisów szczególnych powinny być przedmiotem zapisów w księgach rachunkowych prowadzonych przez fundusz sekurytyzacyjny. Wyciąg z ksiąg funduszu nie może zawierać innych danych ponad te, które ujawniane są w samych księgach rachunkowych według przepisów ustawy o rachunkowości i przepisów wykonawczych do tej ustawy.
Zasady prowadzenia rachunkowości przez fundusze inwestycyjne w chwili wystawienia wyciągu przez stronę powodową były regulowane przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (obecnie: tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. Nr 330) oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości funduszy inwestycyjnych (Dz. U. Nr 249, poz. 1859) wcześniej zaś przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8 października 2004 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy inwestycyjnych (Dz. U. Nr 231, poz. 2318). Zgodnie z § 6 ust. 3 rozporządzenia z 24 grudnia 2007 r., księgi rachunkowe obejmują m.in. elementy określone w art. 13 ust. 1 ustawy o rachunkowości, według którego księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą: dziennik, księgę główną, księgi pomocnicze, zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald ksiąg pomocniczych i wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz). Dziennik, zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o rachunkowości, zawiera chronologiczne ujęcie zdarzeń, jakie nastąpiły w danym okresie sprawozdawczym. Konta księgi głównej zawierają zapisy o zdarzeniach w ujęciu systematycznym, (art. 15 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Uszczegółowieniem i uzupełnieniem księgi głównej są księgi pomocnicze prowadzone m.in. dla operacji zakupów (art. 16 ust. 1 i art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości). Zapisów w księgach dokonuje się na podstawie dowodów księgowych, które powinny zawierać m.in. określenie stron dokonujących operacji gospodarczej, opis operacji, jej wartość i datę dokonania (art. 21 ustawy o rachunkowości). Zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy o rachunkowości, zapis księgowy powinien zawierać, co najmniej: datę dokonania operacji gospodarczej, określenie rodzaju i numer identyfikacyjny dowodu księgowego stanowiącego podstawę zapisu oraz jego datę, jeżeli różni się ona od daty dokonania operacji, zrozumiały tekst, skrót lub kod operacji, kwotę i datę zapisu, oznaczenie kont, których dotyczy. Uwzględniając powyższe przepisy, uzasadniony jest wniosek, że dane ujmowane w księgach rachunkowych funduszu oraz wyciągu z tych ksiąg mogą stanowić dowód jedynie tego, że określonej kwoty wierzytelność jest wpisana w księgach rachunkowych względem określonego dłużnika na podstawie opisanego w tych księgach zdarzenia, np. cesji wierzytelności. Dokumenty te potwierdzają więc sam fakt zdarzenia w postaci cesji wierzytelności. Nie stanowią one jednak dowodu na skuteczność dokonanej cesji wierzytelności oraz istnienia i wysokości nabytej wierzytelności. Okoliczności te, w razie ich kwestionowania przez stronę przeciwną, powinien wykazać fundusz odpowiednimi dowodowymi, zgodnie z ciężarem dowodu wynikającym z art. 6 k.c. (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 r., III CZP 65/09, OSNC 2010, Nr 4, poz. 51). Za uzasadniony więc należy uznać zarzut naruszenia przepisów powołanych w skardze kasacyjnej w zakresie, w jakim Sąd Apelacyjny przyjął, że pozwany powinien udowodnić nie tylko fakt niezawarcia umowy przelewu wierzytelności na rzecz strony powodowej, ale również jej nieskuteczność, gdyż przedłożony przez stronę powodową wyciąg z ksiąg rachunkowych tego funduszu stanowił dowód skutecznego nabycia wierzytelności w stosunku do spółki, za której zobowiązania ponosił odpowiedzialność pozwany na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. Naruszenie tych przepisów miało przy tym istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż przesądziło o uznaniu za nieuzasadnionego zarzutu pozwanego o braku legitymacji czynnej powoda.